نقش رجب

• 1400-08-30
• به روز شده در 30 آبان 1400

معرفی

نقش رجب یکی از آثار تاریخی مربوط به دوران حکومت ساسانیان است که در نزدیکی شهر مرودشت در استان فارس واقع شده و امروزه به عنوان یکی از مکان‌های تاریخی در ایران و جهان شناخته می‌شود.

استان فارس را با توجه به اینکه مکان‌های تاریخی و طبیعی بسیار زیادی را در خود جای داده است، می‌توان به عنوان یکی از قطب‌های گردشگری ایران معرفی کرد، به همین دلیل استان فارس هر ساله میزبان تعداد زیادی گردشگر ایرانی و خارجی است.

نقش رجب یک فضای تاریخی و کوهستانی است که در دوران حکومت ساسانیان نقش نگاره‌های بسیار زیبایی بر روی سنگ‌های طبیعی حکاکی کرده‌اند.

نقش رجب در مسیر بنای تاریخی تخت جمشید و نقش رستم واقع شده است. بازدیدکنندگان از نقش رستم با فاصله نزدیک، می‌توانند از نقش نگاره‌های نقش رجب نیز دیدن کنند.

نقش برجسته ها

نقش رجب شامل 4 نقش برجسته است، که که هر یک از آنها روایت‌گر 4 داستان هستند.

مراسم تاج‌گذاری اردشیر بابکان

نخستین تصویر متعلق به مراسم تاج‌گذاری اردشیر بابکان است، که مراسم باشکوهی را به تصویر کشیده‌اند. اردشیر بابکان موسس و نخستین پادشاه سلسله ساسانیان بود. در نقش نگاره مربوط به این مراسم تصویر 8 زن، مرد و کودک به چشم می‌خورد که در مراسم تاج‌گذاری حضور دارند و تاج پادشاهی توسط «موبدان موبد» که نمادی از اهورامزدا است، به اردشیر بابکان اهدا می‌شود.

همچنین بر روی این تخته سنگ تصویری از بزرگان سلسله ساسانی دیده می‌شود که به احتمال زیاد یکی از آنها جانشین اردشیر بابکان است. در کنار این سنگ نگاره یک کتیبه وجود دارد که بسیاری از بخش‌های آن از بین رفته است، اما مضمون آن این است:

«آیین زرتشت از بین رفته بود، من که شاهنشاهم آن را از نو برقرار کردم»

کرتیر موبد

دومین سنگ نگاره‌ای که در مجموعه نقش رستم وجود دارد، مربوط به «کرتیر موبد» است که به آن سنگ ‌نگاره کرتیر Kartir نیز می‌گویند.

کرتیر موبد یک شخصیت شناخته شده تاریخی است که در دوران حکومت ساسانیان به عنوان یک وزیر و سیاست‌مدار مقتدر از او یاد شده است. نکته جالبی که در مورد سنگ نگاره کرتیر وجود دارد این است تنها سنگ نگاره‌ای است که متعلق به شخصی است که پادشاه نبوده و این نشان می‌دهد که کرتیر یک شخص قدرتمند بوده است.

کتبیه‌ای که در کنار این سنگ نگاره وجود دارد نیز به دلیل آسیب‌های بسیار زیاد به طور کامل ترجمه نشده است، اما باستان شناسان موفق شده‌اند 25 سطر از آن را که با زبان پهلوی نوشته شده است را ترجمه کنند. گفته می‌شود که در این کتیبه، کرتیر از فعالیت‌های خود برای ترویج دین زرتشت سخن گفته است.

شاپور اول

سومین سنگ نگاره متعلق به شاپور اول است. زمانی که شما وارد فضای نقش رستم می‌شوید، سنگ نگاره شاپور اول در سمت راست قرار دارد که تصویر آن شاپور اول ساسانی و اهورامزدا را نشان می‌دهد که هر دو سوار بر اسب هستند و شاپور اول در حال گرفتن حلقه شهریاری از اهورامزدا است.

متاسفانه بخش‌های زیادی از سنگ نگاره شاپور اول دچار فرسایش شده است.

شاپور ساسانی و نجبا

آخرین سنگ نگاره‌ای که در سمت چپ قرار گرفته متعلق به شاپور ساسانی و نجبا است. این سنگ نگاره که برای باستان شناسان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، در ارتفاع 5/1 متر از سطح زمین قرار دارد. به نظر می‌رسد که در این سنگ نگاره تصویری از یک مراسم تاج‌گذاری وجود دارد که مربوط به دوران حکومت شاپور اول است. همچنین در این تصویر تعدادی از بزرگان سلسله ساسانیان در پشت سر شاپور اول ایستاده‌اند که تعداد آنها 9 نفر است.

بر روی کتیبه این سنگ نگاره متنی با زبان پهلوی نوشته شده که محتوای آن به شکل زیر ترجمه شده است:

«این پیکری است از بغ مزداپرست، خدایگان شاپور، شاهنشاه ایران و انیران که نژاد از یزدان دارد، فرزند بغ مزداپرست، خدایگان اردشیر، شاهنشاه که چهر از یزدان دارد، نواده خدایگان پاپک شاه»

بنای تاریخی نقش رجب از جمله آثار تاریخی است که به باستان شناسان کمک کرده تا بتوانند به بخش عظیمی از تاریخ ایران که مربوط به دوران حکومت ساسانیان است، دست پیدا کنند.