مسجد جامع اصفهان یا مسجد جامع عتیق

• 1401-06-18
• به روز شده در 18 شهریور 1401

اصفهان را می‌توان مانند شیراز به عنوان یکی از قطب‌های گردشگری در ایران معرفی کرد. اصفهان یکی از مناطق تاریخی ایران است که بخش زیادی از فرهنگ و سنت گذشتگان را در خود جای داده است. شهر اصفهان با داشتن اماکن تاریخی متعدد، هرساله میزبان تعداد زیادی از گردشگران ایرانی و خارجی است. یکی از معروف‌ترین و جذاب‌ترین اماکن تاریخی شهر اصفهان، مسجد جامع است.

با مسجد جامع اصفهان آشنا شوید

مسجد جامع اصفهان یکی از بناهای تاریخی ایران است که حدود 2 هزار سال قدمت دارد. گفته می‌شود که ساخت این مسجد به دوران حکومت سلجوقی بر می‌گردد، اما بازسازی بخشی از آن در دوران حکومت صفویه انجام شده است.

شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند شاید قدمت مسجد جامع به دوران آل‌بويه یعنی به قرن سوم هجری بر گردد. باستان‌شناسان در طی انجام تحقیقات خود، قدمت برخی از قسمت‌های این بنای تاریخی را متعلق به دوران پیش از اسلام می‌دانند.

مسجد جامع اصفهان یکی از بناهای تاریخی ایران است که در فهرست آثار تاریخی یونسکو به ثبت رسیده است.

محمدباقر مجلسی یکی از شخصیت‌های معروف تاریخ که با نام علامه مجلسی و در دوران حکومت شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفویه شناخته شده، در صحن مسجد جامع دفن شده است.

تاریخچه مسجد جامع اصفهان

مسجد جامع در اصفهان یکی از اماکن تاریخی و مذهبی ایران که ساخت، تکمیل و مرمت آن در دوران‌های مختلف انجام شده است. تحقیقاتی که توسط باستان‌شناسان صورت گرفته، نشان می‌دهد که ساخت این مسجد پس از حمله اعراب به ایران انجام شده است، و اعراب از این مکان به عنوان مقر حکومتی خود استفاده می‌کردند. البته آثاری در بخش شمالی مسجد وجود دارد که نشان‌دهنده قدمت آن است که به دوران پیش از اسلام بر می‌گردد.

گفته می‌شود ساخت بنای اصلی مسجد در دوران حکومت عباسیان انجام شده اما سایر تغییراتی که بر روی آن انجام شده، در دوران حکومت سلجوقی و صفویه صورت گرفته است.

معماری مسجد جامع

مسجد جامع اصفهان با اینکه یک بنای قدیمی محسوب می‌شود، اما دارای عجایب و زیبایی‌هایی است که توجه بسیاری از معماران ایرانی و خارجی را به خود جلب کرده است.

شبستان مسجد جامع در اصفهان نخستین جایی است که در زمان ورود بازدیدکنندگان توجه آنها را به خود جلب می‌کند. شبستان مسجد بر روی ستون‌های گچی قرار گرفته است. گفته می‌شود که ساخت شبستان مسجد دوران حکومت دیلمیان انجام شده است.

این مسجد دارای دو گنبد با نام‌های گنبد جنوبی و شمالی است. گنبد جنوبی در حدود سال‌های 465 تا 485 ساخته شده است. گنبد جنوبی را می‌توان به عنوان یکی از بناهای متعلق به دوران حکومت پادشاهان سلجوقی معرفی کرد. با اینکه در تزئین این گنبد تنها آجر و گچ به کار رفته است، اما از جلوه خاصی از نگاه بازدیدکنندگان برخوردار است.

گنبد شمالی که در بخش شمالی حیاط مسجد قرار دارد، حدود سال 481 ساخته شده است و گفته می‌شود که ساخت آن به دستور ابوالغنائم تاج‌الملک، یکی از وزرای سرشناس دوران سلجوقی انجام شده است.

مسجد جامع اصفهان دارای 6 ایوان است:

ایوان درویش

ایوان درویش در بخش شمالی مسجد قرار دارد و ساخت آن به دوران حکومت شاه‌ سلیمان صفوى بر می‌گردد.

ایوان صاحب

ایوان صاحب در دوران حکومت سلجوقی بنا شده و تزئینات آن در عصر قراقویونلو و صفوی انجام شده است.

ایوان استاد

ساخت این ایوان در دوران حکومت سلجوقی انجام شده اما کاشی کاری‌های آن در دوران حکومت صفویان انجام شده است.

ایوان شاگرد

ایوان شاگرد در دوران حکومت سلجوقی بنا شده و تزئینات آن در دوران حکومت ایلخانان و صفویه انجام شده است.

ایوان عمر

ایوان عمر در حدود سال 768 هجری قمری ساخته شده و تکمیل آن در زمان حکومت سلطان‌محمود آل‌مظفر صورت گرفته است.

یکی دیگر از بخش‌های مهم مسجد جامع اصفهان، کتابخانه خواجه نظام‌الملک است که متاسفانه این کتابخانه در بمب اصفهان به طور کامل تخریب شد، اما باستان‌شناسان تلاش کردند تا دوباره این بخش از مسجد را بازسازی کنند. گفته می‌شود که تحقیقاتی که توسط باستان‌شناسان خارجی در این بخش از مسجد صورت گرفته، همگی به چاپ رسیده‌اند و به زبان فارسی نیز ترجمه شده‌اند.

به طور کلی مسجد جامع اصفهان علاوه بر داشتن یک تاریخچه گسترده، دارای نمای خاص و ویژه‌ای است که آن را به نوعی تبدیل به بنایی منحصربه‌فرد کرده است.

این بنای تاریخی با اینکه در بسیاری از بخش‌های آن تزئینی ساده از گچ و آجر به چشم می‌خورد، اما اصالت آن از نگاه بازدیدکنندگان پنهان نمانده است.