موزه و حمام چهارفصل اراک
معرفی
حمامهایی که به صورت موزه درآمدهاند از اصالت خاصی برخوردار بوده و نمیتوان اهمیت آنها را به راحتی بیان کرد. بر همین اساس، آشنایی با تاریخ حمامهایی همانند حمام چهارفصل اراک میتواند تاریخ ایران را به ما بشناساند.
موزهها در شکلها و با موضوعات متنوعی در حال فعالیت هستند و همواره برای دیدن عموم مردم وسایل با ارزش قدیمی بسیاری را به نمایش میگذارند. برخی از آنها میتوانند به دیگر کشورها هم برای نمایش ارسال شوند. به عنوان مثال جام مارلیک در استان گیلان یکی از این موارد به شمار میرود.
قدیمیترین موزهای که در اراک وجود دارد موزه چهارفصل است که مربوط به دوره قاجار است. البته موزههای دیگری هم وجود دارند که تا این اندازه جذاب نیستند. موزه چهارفصل اراک در 10 آبان 1355 به ثبت ملی رسیده است.
هنر معماری را در استان اراک به راحتی میتوانید در همین حمام نظارهگر باشید که تا چه اندازه با ظرافت خاصی طراحی و اجرا شده است. شاید مشابه آن را در جای دیگری نبینید.
بخشهای متنوعی در این حمام وجود دارند که از جمله آنها میتوانیم به رختک، حجرهها، حمام زنانه و مردانه و در نهایت شکل ظاهری گرمخانه آن اشاره داشته باشیم.
در طراحی حمام، یکی از اصولی که بسیار مورد توجه قرار دارد استفاده از کاشیهایی است که به نام چهارفصل شهرت دارند. این کاشیها ظاهر متفاوتی دارند و از نظر طراحی با دیگر کاشیها فرق دارند.
تزییناتی که برای این حمام بکار گرفتهاند بسیار شیک و خاص بوده و توسط معماران متبحر در همان زمان ساخته شده است. این بنای عظیم از نظر ساخت حمام در بالاترین سطح از مقاومت قرار دارد.
دلیل نام گذاری این حمام به چهارفصل به دلیل کاشی کاریهایی است که در چهار جهت مختلف در قسمت رختکن مردانه به آن توجه شده و در معرض دید همگان قرار دارد. نقشهایی که بر روی این کاشیها وجود دارند مربوط به منظرههای طبیعی و شکارگاه میباشد. در زمانهای گذشته نقش شکارگاه یکی از رایجترین طرحها و نقشهای قابل استفاده بوده که تقریبا در هر هنری قابل دیدن بود. این کاشیهای مورد استفاده اغلب از نوع لعابدار بودهاند.
از نظر معماری طراحی خاصی برای حمام بزرگ چهارفصل در نظر داشتند که قسمتی از کف حمام در حدود ۳ تا ۳/۵ متر پایینتر از بخش اصلی آن بوده که این تفاوت ارتفاع میتواند به جریان هوای بهتر هم منجر شود. بخشهای اصلی در حمام بزرگ چهارفصل اراک علاوه بر بخشهای مختلف به خزینه، تون، هشتیهای مرتبط و در نهایت به آب انبار ختم میشود.
کاشیها از نوع لعابدار هستند اما اکثر آنها در هفت رنگ طراحی شدهاند و به نوعی معرق کاری هستند. نقشهای متنوعی بر روی آنها حک شده که از نوع هندسی و اسلیمی هستند و علاوه بر آن از طرحهای انسان، حیوان و گیاه هم استفاده شده است. در قسمت کف حمام برای حفظ مقاومت حمام از سنگ استفاده شده که از نوع سیاه و ساروج و علاوه بر آن با آهک نیز برای کف استفاده شده است.
افرادی که قصد داشتند تا پاهای خود را با سنگ سیاه سنگشور کنند میتوانستند از گرمای زیاد حمام بیرون آمده و این کار را در قسمت حوض که به صورت یک صلیب طراحی شده است، انجام دهند.
زیبایی طراحی و رنگآمیزی و کاشیهای موجود در این بخش هم از دیگر هنرهای معماری به کار گرفته شده است که تنها با هنر دست یک معمار متبحر به زیبایی ترسیم میشود.
آب گرمی که به روشی خاص تهیه میشود در قسمت رختکن یا سربینه آقایان قرار گرفته و در واقع میتوانیم بگوییم که منبع ذخیره آب گرم آن به قدری است که گرمخانههای دیگر هم میتواند استفاده کنند و در قسمت میانی توسط هیزم و انواع بوتهها گرم میشود.
در قسمت رختکن آقایان آنچه که میتواند نظر شما را به خود جلب کند در رابطه با قرینهسازیها، کاشی کاریهای ترکیبی و ضلعبندی مخصوص به آنها است. در کنار آن میتوانیم به رختکن خانمها هم اشاره نماییم که هیچ ستونی در آن استفاده نشده، بنابراین مانعی وجود ندارد و خانمها میتوانستند در چنین حمام زیبایی اوقات بیکاری خود را سپری نمایند. سقف حمام با نام گنبد طاقی شهرت دارد که در هر جایی از آن طاقهایی زیبایی طراحی شدهاند.
در حمامهای ایران به موضوع اقلیتهای مذهبی اشارهای نشده است. در این رابطه میتوانیم بگوییم که در حمام چهارفصل اراک برای این موضوع اهمیت زیادی قائل بودند و بر همین اساس میتوان گفت که مکانی خاص را برای استحمام اقلیتهای مذهبی در نظر داشتند تا فرهنگ احترام به تمامی ادیان دینی را به همگان ثابت کنند.
امروزه با توجه به موزه شدن حمام چهارفصل اراک علاوه بر حفظ هویت اصلی و همچنین کاربرد اصلی این مکان که حمام بوده، موزهای درباره مردمشناسی هم وجود دارد که میتوانید آدابورسوم و لباسهای محلی، انواع ظروف و وسایل تزیینی، انواع کتابهای تاریخی معروف، سکهها، وسایل کاربردی قدیمی را مشاهده کنید. بنابراین با یک تیر دو نشان خواهید زد که هم از حمام و هم از این موزه تاریخی دیدن خواهید کرد.
قیمت بلیط موزه چهارفصل چه قدر است؟
قیمت بلیط 4 هزار تومان است اما ممکن است گاهی اوقات قیمت بلیط تغییر کند.
حمام چهارفصل اراک در چه ساعاتی باز است؟
معمولاً همه روزه از 9 صبح تا 7 شب باز است.
تلفن حمام چهارفصل چند است؟
08634031176
آدرس حمام چهارفصل اراک کجاست؟
برای دسترسی به موزه و حمام چهارفصل باید به قسمت شرقی خیابان دکتر بهشتی بروید که در این جا دو در وجود دارد. علاوه بر آن دری دیگر در محله شهرداری و همچنین درب بعدی هم در مسجد حاج محمد ابراهیم تعبیه شده تا از چهار سو امکان ورود به حمام چهارفصل اراک وجود داشته باشد.